Otis Kwame Kye Quaicoe, 34 jaar, schildert o.a. portretten van zwarte cowboys die de verhalen van de weinig bekende black American cowboys vertellen. Hier een portret van een destijds bekende 12 jaar oude rodeo rijdster, Kortnee Solomon. ©Vanhaerents Art Colletion
Trotse verzamelaars in Rijsel
Tweemaal zag ik Vlaamse verzamelaars met hun kunstwerken in Rijsel. Deze knappe tentoonstellingen maakten heel wat los aan ideeën en emoties. West-Vlaamse kunstcollecties die zo sterk aanwezig zijn met kwalitatief hooggewaardeerde kunst zijn iets om als Vlaming trots op te zijn. De aanwezigheid van deze evenementen in dat gebied, Frans Vlaanderen, is een niet te onderschatten visitekaartje voor Vlaanderen. Zonet las ik dat deze regio zich presenteert als de Eurometropool Rijsel-Kortrijk-Doornik. Dat mag niet verhinderen om goed de impact ervan te beseffen.
Een Vlaams karakter
De reeks ‘uitnodigingen’, in het kader van Lille3000, werd in 2007 aangevat in Tripostal met de François Pinault Foundation, twee jaar later volgde de Saatchi Gallery. Dat ging zo door, met intervallen van ongeveer twee jaar, tot in 2014 de eerste keer Vlaamse verzamelaars met ‘Passion Secrètes’ present waren. Nu, in 2023, is er de eveneens West-Vlaamse VanhaerentsArtCollection te zien, tot 14 januari 2024. Ik meen dat die verspreid is over meerdere plaatsen maar zich vooral in Brussel situeert. Pinault kennen we als de grootste verzamelaar van Luc Tuymans. Saatchi als de manipulatieve verzamelaar/ galerijhouder, ook bekend als de echtgenoot van Nigella Lawson en haar kookrubriek. Wat er verder over deze reeks tentoonstellingen gedacht kan worden doet niets af aan de hoogstaande kwaliteit en bekendheid. Zulke initiatieven, die zover ik weet ons geen geld kosten, zijn enkel positief. Meer nadruk op nationaliteit stoort en is contraproductief. Dit initiatief kent een groot succes en wordt drukbezocht.
Kehinde Wiley (1977) Is de zoon van een Nigeriaanse vader en een Afro- Amerikaanse moeder en woont in de Verenigde Staten. Hij schilderde het officiële portret van Obama na het presidentschap. In zijn werken vervangt hij vaak historische, mythologische en religieuze figuren door kleurlingen die hij overal vindt, soms van de straat geplukt. Hier is dat St-Sebastiaan. ©L’artiste-Vanhaerents Art Collection
De kunstliefhebber en CD&V politicus Stefaan De Clerck
Martine Aubry was in 2014 de socialistische burgemeester van Rijsel en is dat nog steeds. In haar voorwoord in de catalogus van ‘Passions Secrètes’ bedankte ze de CD&V politicus Stefaan De Clerck die als kunstliefhebber en als contactpersoon zijn volle steun gaf aan het project. Dat was zo’n verrassing voor mij dat heel dit gegeven bijzonder genoeg werd om er hierover te schrijven. Wie verwachtte zo’n interesse bij die man?
Tripostal is een ruimte van 6000 vierkante meter in het voormalige postsorteercentrum aan het station. Het werd eenvoudig omgebouwd tot een drie verdiepingen hoge uitgelezen plaats om hedendaagse kunst te tonen. In ‘Passions Secrètes’ (Geheime Passies) vormden thema’s als vrouwen, spiegels en Amerika zich rond het centrale werk ‘Spider I’ van Louise Bourgois. Tussen de internationale kunstenaars waren de Vlaamse goed vertegenwoordigd. De nu lopende ‘Au bout de mes rêves’ (Aan het einde van mijn dromen) toont zeer recente werken, zelfs van 2023. Daarbij ligt de nadruk op het nieuwe en ik kan me geen Vlaamse noch Belgische kunstenaars herinneren. Enkel Kendell Geers, een Zuid-Afrikaan, en die woont in Brussel. Verder bestaat ze uit een zeer internationaal gezelschap. Japan, Ghana, Mumbai en Mangalore in Indië, Duitsland, Londen, Verenigde Staten, Spanje, Noorwegen enzovoort.
Ideologisch frame wordt het beleid
Het is duidelijk dat kunst er bekeken wordt door een linkse bril. Het legt bloot hoe op een dwangmatige manier kunst in een ideologisch frame wordt gedrukt. Dwangmatig omdat enkel werk wordt getoond binnen een linkse context. Een uitzondering is Bill Viola met de videopolyptiek ‘Martyrs (Air, Earth, Fire and Water) 2014. Hij wekt een traditioneel thema opnieuw tot leven. David Hockney was er tot mijn verbazing ook vertegenwoordigd met een uitstekend landschap. Deze eenzijdige context is allang de manier om hedendaagse kunst te presenteren en te censureren. Andere kunst wordt genegeerd. Links vindt dat normaal want de onderwerpen sluiten aan bij hun hedendaagse issues. Dat is de verantwoording. Kunst versmelt steeds meer met statements. Ondertussen is het ideologische frame tot beleid geworden.
De eerste tentoonstelling was een compilatie van een tijdspanne, 1980 tot 2014, waarin kritiek op het Westen niet werd geschuwd. De kritiek sloeg alle kanten uit. Richting kunstmarkt, te kapitalistisch en zelfs naar minimal art wegens te dominant Amerikaans. In de ruimte met het thema ‘Spiegels’ waren er referenties naar twee meesterwerken, ‘Las Meninas’ van Velasquez en ‘Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw’ van Jan Van Eyck. Die verwijzingen mochten dan oppervlakkig zijn, ze lieten wel toe met hedendaagse ogen naar hun gebruik van spiegels te zien. De professionele uitvoering van de werken trok de kwaliteit omhoog en dat is nog meer het geval voor de tweede, nu lopende tentoonstelling. Mooi was dat zowel in de catalogus van ‘Passions Secrètes’ als in de tentoonstellingsruimte, in beide gevallen de begeleidende teksten ook in het Nederlands waren.
Geen middelmatigheid
Dat alles doet niets af van de kwalitatieve stevigheid van deze twee tentoonstellingen. De werken in ‘Au bout de mes rêves’ waren allemaal ondubbelzinnig en compromisloos. Dat besefte ik enkele dagen later tijdens het bezoek aan een andere tentoonstelling die niet boven de middelmaat uitkwam. Het was dus ook een les inschatten van de impact, al droop de kitscherige uitvoering en bedoeling er bij heel wat werken af. Het drukbezochte evenement verwonderde, schokte en daardoor duidde het. Er liep een behoorlijk aantal kinderen rond, soms kleuters, dat met veel aandacht deze wonderlijke wereld betrad en absorbeerde. Uitstekend spul voor kinderen want een volwassene heeft veel meer moeite met de tegenstrijdige impulsen.
Yoshitomo Nara,1959, geboren in Japan waar hij nog steeds woont, studeerde vijf jaar in Düsseldorf, 1988-93. Zijn dromerig werk refereert naar de kinderjaren zoals dit werk, Dogs from your childhood, 1999. ©Vanhaerents Art Colletion
Hedendaagse kunst werd lang als avant-garde geduid en presenteerde zich als voorloper van maatschappelijke veranderingen. Dat bleek achteraf ook te kloppen. Wat ooit schokte komt nu als dagelijkse beeldvorming tot ons. We herkennen het in alles wat met zintuiglijkheid te maken heeft. De Vanhaerents collectie brengt minder vormvernieuwing dan wel een ongebreidelde toepassing ervan. Alle werken zijn groot tot buitensporig groot. Intimiteit is ver te zoeken, al ligt dat mede aan de manier waarop de werken gepresenteerd werden. De collectie bevestigt wat maatschappelijk gaande is en we kunnen dit zien als een versteviging van de huidige tendens om identiteiten willekeurig te vermengen. Zo sneuvelt ook het begrip betekenis. Alles kan los en immersief gebruikt worden. De vernietiging van bestaande contexten en begrippen gebeurt vanzelf door een onachtzame virtuele en artificiële herinvulling ervan. Het is als toveren. Wonderlijk.
Ingezonden naar Doorbraak op 11.11.2023. Werd niet gepubliceerd.
Peter Proost. Schilder en kunstkenner