Verzet en Sprookjes
Kunstgallerij De Halle, Geel
Er was eens… Wie meent dat verzet hier slaat op weerstand tegen de huidige marsrichting van het Westen, speciaal van de EU, is eraan voor de moeite. Het sprookje blijft duren.
Nochtans roepen de aaneensluitende gebeurtenissen waarin een opperstiefmoeder een leidende rol speelt, een beeld op dat sterke overeenkomsten vertoont met sprookjes. Angsten om puberteit en adolescentie los te laten en een moederrol op te nemen enerzijds, anderzijds de meedogenloze wolven die ons bedriegen en bedreigen, zijn basis ingrediënten voor verhalen over overleving. Roodkapje, de drie biggetjes en de zeven geitjes houden nog steeds nuttige levenslessen in. Levenslessen die oorspronkelijk onverhulde verwittigingen inhielden, werden in straffe vertellingen gegoten. Een stiefmoeder die ons dagelijks leven vormgeeft tot haar meerdere glorie. Wie denkt dan niet aan Ursula von der Leyen?
Ursula in Wonderland
Naarmate het leven minder scherpe kanten kreeg, zwakte de overgeleverde kracht van de sprookjes af. Vandaag de dag echter worden levenslessen vermeden en gevaren verdoezeld om het diversiteitssprookje verkocht te krijgen. Het sprookje is een gewilde vorm in het progressieve milieu, om onze werkelijkheid in een nieuwe constellatie voor te stellen. De fantastische mogelijkheden die het biedt, laten toe om de gekste dingen tot een geheel te vormen. Ursula in Wonderland in het echt.
Gustave Courbet
Ik ben opgegroeid met protestsongs en in mijn atelier liggen meerdere folders van tentoonstellingen waar verzet het onderwerp was. Zo revolteerde de kunstschilder Gustave Courbet zowel vormelijk door o.a. zijn vingers te gebruiken bij het schilderen als met zijn te dagelijkse onderwerpen. Maar vooral door zijn lidmaatschap van de Parijse Commune in 1871. Hij zat samen met William Morris, het Bauhaus, de Russische Constructivisten en zelfs Baader-Meinhof in een tentoonstelling, Vormen van Verzet, 2008, in het Vanabbemuseum, Eindhoven. John Heartfield was ook van de partij, met zijn fotocollages was hij een geduchte tegenstander van het derde rijk. Wat ze gemeen hadden was het anti kapitalistisch element in hun werk. Baader-Meinhof werd erin gepast door slim een afgelaste tentoonstelling in Zweden over de groep, te hernemen. Werken van Courbet zag ik ook in Zwitserland waar hij in ballingschap ging. Verzet, uitsluitend links verzet was alomtegenwoordig in de kunstwereld. In dit geval, toen al met steun van de Europese Unie. Dat lijkt verleden tijd te zijn. De macht is verworven en wordt geconsolideerd. Ik zie vooral kunst zonder voorwerp tenzij ik multicultuur, diversiteit en de woke inplanting in onze cultuur als onderwerpen moet beschouwen. Het valt eerder onder promotie.
Over sprookjes in de kunst vind ik veel minder informatie. Enkel als een niche komt het onderwerp in beeld. Dat terwijl in tentoonstellingen al een hele tijd feeërieke constructies en concepten overheersen. Het neemt zelfs nog toe. Dus lijkt het gegeven verbonden aan fantasie. En daar komt de vrouwelijke invloed in beeld. Een aanpak waarbij met logica en verbanden veel losser wordt omgegaan. Losser van de realiteit behalve als morele lessen, net zoals sprookjes waren bedoeld in vroegere tijden. Kunstenaars met andere etnische afkomsten, vaak Afrikanen, voelen zich daar evengoed comfortabel bij. Opportunisme speelt natuurlijk mee, alle kaarten liggen goed. Aan aanmoediging is er geen gebrek. Ook met steun van de Unie. De originele sprookjes zijn ondertussen uitgezuiverd, denk maar aan de herschreven boeken van Roald Dalhl of het boek Robinson Crusoe van Daniel Defoe, dat aangegeven wordt als ‘naar geen enkele maatstaf politiek correct’. Wat ik een zeer sympathieke omschrijving vind. Aangepast aan de woke ideologie verwateren sprookjes tot huichelachtige propaganda, losgekoppeld van de werkelijkheid.
Eigen werk van Peter Proost: The male genius II, 2024
Een ondraaglijke lichtheid
Meisjes en vrouwen lijken me vaker dan mannen het onderwerp van sprookjes waardoor ze, als reactie, er nu sceptisch tegenaan kijken. Terwijl ze toch de drijvende kracht zijn om ze als cultureel erfgoed te helpen overleven. Deze contradictie maakt gewoon deel uit van hun universum. Sprookjes bieden daardoor alle mogelijkheden tot ‘verzet’ omdat ze eigen werelden kunnen scheppen, door weg te kunnen vluchten van betutteling of sleur. Ook dat wordt maatschappelijk aangemoedigd. De huidige televisieprogramma’s en publiciteit drijven op dat losse gevoel waar alles aan elkaar hangt door de vorm, niet door de inhoud. De inhoud bestaat immers uit diversiteit en imaginaire individuele vrijheid. Daar kom je niet ver mee. Het sprookje is de ideale vorm om die ondraaglijke lichtheid positief voor te stellen.
Met de recente globale veranderingen zie ik ‘verzet’ wel terug opduiken in de kunst maar het sprookje zal onderhuids invloedrijker blijven.
Er loopt momenteel een tentoonstelling in De Halle, in Geel, de stad van Jan Hoet. Er was eens… toont een uitgebreide collectie werken van 1860 tot nu. Originele Disney tekeningen, oude kaften en ontwerpen met enkele grote namen. Vooral amusante en verrassende werken van een veertigtal kunstenaars die het onderwerp ‘sprookjes’ langs alle kanten belichten. Openingstijden: vrijdag, zaterdag , zondag, van 10u00 tot 17u00. Van 5 april tot en met 1 juni.
Peter Proost
15 april 2025